TEMBANG P A N G K U R
01
Mingkar-mingkuring angkara,
akarana karenan mardi siwi, sinawung resmining kidung, sinuba
sinukarta, mrih kretarta pakartining ilmu luhung,kang tumrap ing tanah
Jawa, agama ageming aji.
Menghindarkan
diri dari nafsu serakah, karena ingin mendidik anak, terangkum dalam
indahnya nyanyian, dihias penuh warna, agar dihayati intisari ilmu
luhur, yang diterapkan di tanah Jawa/Nusantara, agama (adalah) pakaian
kehidupan diri.
Catatan Pengalihbahasa : pada versi lain, kalimat pertama ada yg berbunyi “Mingkar-mingkuring UKARA”. Bila demikian, maka terjemahannya menjadi “Mengolah dan membolak-balik kalimat, karena ingin mendidik anak, ….dst), Melihat keterkaitannya dengan kalimat sesudahnya, nampaknya justru kata UKARA yang benar).
02
Jinejer ing Wedhatama, mrih
tan kemba kembenganing pambudi, mangka nadyan tuwa pikun, yen tan mikani
rasa, yekti sepi sepa lir sepah asamun, samasane
pakumpulan, gonyak-ganyuk nglelingsemi.
Disusun
dalam Wedatama, agar tak mengurangi pemahaman hati, padahal meski tua
dan pikun/pelupa, bila tak menggunakan rasa, sungguh kosong dan hambar
bak ampas buangan, kala dalam perjamuan, salah tingkah memalukan.
03
Nggugu karsane
priyangga, nora nganggo peparah lamun angling, lumuh ingaran
balilu, uger guru aleman, nanging janma ingkang wus waspadeng
semu, sinamun samudana, sesadoning adu manis .
Menuruti
kemauan sendiri, tanpa arah dalam bertuturkata, tak mau dikatakan
bodoh, sibuk memburu pujian, namun manusia yang telah tahu gelagat,
malah merendahkan diri, menanggapi semuanya dengan baik.
04
Si pengung nora nglegewa,
sangsayarda denira cacariwis, ngandhar-andhar angendukur, kandhane nora
kaprah, saya elok alangka longkangipun, si wasis waskitha ngalah,
ngalingi marang sipingging.
Si
Dungu tak menyadari, kian menjadi dalam membual, kian tinggi bicaranya,
ucapannya tak terarah, kian menyombongkan diri, si bijak mengalah,
menutupi ulah si Dungu.
05
Mangkono ilmu kang
nyata, sanyatane mung we reseping ati,bungah ingaran cubluk, sukeng tyas
yen den ina, nora kaya si punggung anggung gumunggung, ugungan sadina
dina, aja mangkono wong urip.
Demikianlah
ilmu yang benar, sejatinya hanya menyenangkan hati, suka dianggap
bodoh, bergembira bila dihina, tak seperti Si Dungu yang mabuk pujian,
ingin dikagumi tiap hari, jangan seperti itu manusia hidup.
06
Uripe sapisan rusak, nora
mulur nalare ting saluwir, kadi ta guwa kang sirung, sinerang ing
maruta, gumarenggeng anggereng anggung gumrunggung, pindha padhane si
mudha, prandene paksa kumaki.
Hidup
sekali berantakan, nalarnya tak berkembang tercabik-cabik, seperti gua
gelap yang angker, diterjang angin, bergemuruh bergema tanpa makna,
seperti itulah anak muda kurang ilmu, namun sangat angkuh.
07
Kikisane mung sapala,
palayune ngendelken yayah wibi, bangkit tur bangsaning luhur, lah iya
ingkang rama, balik sira sarawungan bae durung, mring atining tata
krama, nggon-anggon agama suci.
Tekadnya
hanya kecil, segalanya mengandalkan orang-tua, tak mau kalah dan
selalu harus di atas, yang luhur karena (golongan) bangsawan, memang
karena sang ayah, sedangkan enkau bergaul saja belum, terhadap intinya
etika pergaulan, yang ada dalam agama suci.
08
Socaning jiwangganira, jer
katara lamun pocapan pasthi, lumuh asor kudu unggul, sumengah
sesongaran,yen mangkono kena ingaran katungkul, karem ing reh
kaprawiran, nora enak iku kaki.
Sebenarnya
kepribadianmu, pasti terlihat saat berbicara, harus unggul tak mau
kalah, tinggi hati dan merendahkan, bila begitu bisa disebut terpikat,
senang dalam hal kesombongan, tak bagus itu Nak.
09
Kekerane ngelmu karang,
kakarangan saking bangsaning gaib, iku boreh paminipun, tan rumasuk ing
jasad, amung aneng sajabaning daging kulup, Yen kapengkok pancabaya,
ubayane mbalenjani.
Dalam
ilmu sihir, rekaan dari hal-hal ghaib, itu ibarat bedak, tak merasuk ke
badan, hanya di luar daging Nak, bila terbentur marabahaya, tak dapat
diandalkan.
10
Marma ing sabisa-bisa,
babasane muriha tyas basuki, puruitaa kang patut, lan traping angganira,
Ana uga angger ugering kaprabun, abon aboning panembah, kang kambah ing
siang ratri.
Oleh
karenanya sebisa mungkin, berusahalah agar hati tenteram, berguru
secara bagus, dan laksanakan dalam dirimu, ada juga aturan dalam tata
negara, yang jadi ketentuan (dalam) mengabdi, yang digunakan siang
malam.
11
Iku kaki takokena, marang
para sarjana kang martapi, mring tapaking tepa tulus, kawawa nahen hawa,
Wruhanira mungguh sanyataning ngelmu, tan mesthi neng janma wreda,
tuwin muda sudra kaki.
(Hal)
itu tanyakan Nak, kepada para cerdik cendekia yang mendalami, dengan
sungguh-sungguh, sekuat tenaga menahan diri, yang kau ketahui sejatinya
ilmu, tak tentu dikuasai orang tua, atau muda serta miskin Nak.
12
Sapantuk wahyuning Allah, gya
dumilah mangulah ngelmu bangkit, bangkit mikat reh mangukut, kukutaning
Jiwangga, Yen mangkono kena sinebut wong sepuh, liring sepuh sepi hawa,
awas roroning ngatunggil.
Orang
yang mendapat anugerah Allah, lalu mengolah serta paham ilmu hidup,
hidup benar dalam arti sesungguhnya, kesempurnaan hidup pribadi, bila
demikian dapat disebut orang bijak, yang tak dikuasai hawa nafsu, awas
tentang dua hal berpasangan (baik-buruk, bahagia-sengsara).
13
Tan samar pamoring Sukma,
sinukma ya winahya ing ngasepi, sinimpen telenging kalbu, Pambukaning
warana, tarlen saking liyep layaping ngaluyup, pindha pesating supena,
sumusuping rasa jati.
Sangat
jelas tanda-tanda Allah, dirasakan pada saat sepi, disimpan dalam lubuk
hati terdalam. Pembuka tabir itu, tak lain dari keadaan (diri) antara
sadar dan tak sadar, bagai melesatnya mimpi, hadirnya rasa yang sejati.
14
Sajatine kang mangkono, wus
kakenan nugrahaning Hyang Widi, bali alaming ngasuwung, tan karem
karamean, ingkang sipat wisesa winisesa wus, mulih mula mulanira, mulane
wong anom sami.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar